Vergi uygulamasında katsayılar belli basamaklara kadar kullanılmaktadır. Vergi uygulama programlarının kodlama çalışmalarında bu durum dikkate alınmayabilmekte dolasıyla farklı hesaplama sonuçlarına ulaşılabilmektedir.

Vergi uygulama programları üretme projelerinde kodlama bilen ile vergiyi bilen aynı kişi değilse yaşanan gecikmeler ve diğer sorunlar yanında ayrıca anlatım eksiklikleri de önem arz etmektedir. Örneğin vergi bilen sizsiniz, kodlayıcı da başkası. Kodlayıcıya dediniz ki; "Demirbaşın değerini, Aralık 2022 ayına ait Yİ-ÜFE değerinin taşınmazın iktisap edildiği ayı izleyen aya ilişkin Yİ-ÜFE değerine bölünmesi ile bulunan oran ile çarp." Doğru söylediniz ama eksik oldu. Şunları da ilave etmeniz gerekirdi: "Bu oranın küsurat basamakları 5 den fazla ise 5. basamakta kes, 6. basamak ne olursa olsun 5. basamak rakamını değiştirme, yani sonucu aşağı yuvarla"

Sonsuz basamağa sahip olduğu varsayılan pi sayısı üzerinden örnek verilerek vergi uygulamasında popüler katsayıların kaç basamağa kadar kullanıldığı konusunda hazırlanmış kısa bir farkındalık yazısına hoş geldiniz.

Pi Sayısı

Pi sayısı, bir dairenin çevresini çapına böldüğümüzde elde ettiğimiz orandır. Bir dairenin büyük veya küçük olmasıyla değişmeyen pi sayısı, her daire için sabit bir sayıdır. Yaklaşık olarak 3,14’e eşit kabul ettiğimiz irrasyonel pi sayısının gerçek değeri aslında sonsuz uzunluktaki sayılardan oluşur. Pi sayısının sayı değeri içerisinde doğum tarihimize, telefon numaramıza veya kimlik numaramıza rastlayabiliriz.

Farklı alanlarda yapılan hesaplamalarda pi sayısının sayı değeri genellikle virgülden sonra 15. basamağa kadar kullanılır. Diğer yandan birçok araştırmacı, pi sayısının ondalık değerini olabildiğince fazla basamağa kadar doğru hesaplayabilmek için çalışmalarını sürdürüyor. Bir grup araştırmacının, pi sayısının ondalık değerini 62,8 trilyon basamağa kadar hesaplayarak dünya rekoru kırdığı belirtiliyor.

Peki kabaca 3,141592653589793... olarak ifade ettiğimiz pi sayısı, vergi uygulamalarında kullanılsaydı kaç basamağa kadar kullanılırdı?

Yeniden Değerleme

Yeniden değerleme işlemi ile ilgili olarak ana esasların belirlendiği hükümlere Vergi Usul Kanununun Geçici 31, Geçici 32 ve Mükerrer 298/Ç maddelerinde yer verilmiştir. Geçici 31, Geçici 32 maddeler uyarınca yapılacak yeniden değerleme için bir kerelik yeniden değerleme, Mükerrer 298/Ç maddesi uyarınca yapılacak yeniden değerleme için ise sürekli yeniden değerleme tanımlamaları kullanılmaktadır.

Bir kerelik yeniden değerleme
Bir kerelik yeniden değerlemede, eski döneme ilişkin Yİ-ÜFE değerinin, yeni döneme ilişkin Yİ-ÜFE değerine bölünmesi ile bulunan yeniden değerleme oranı kullanılmaktadır. Bu bölme işleminde bulunan katsayı maksimum 5 basamağa kadar ilerletilmekte ve sonrasında küsurat varsa aşağı yuvarlanmaktadır.

Buna göre; pi sayısı, bir kerelik yeniden değerlemede kullanılsaydı 3,14159 olarak kullanılacaktı.

Sürekli yeniden değerleme
Sürekli yeniden değerlemenin yasal düzenlemesinde, yeniden değerleme sonrası değerlerin; yeniden değerlemenin yapılacağı yıla ait olan yeniden değerleme oranı ile çarpılması suretiyle bulunacağı, yapılacak değerlemede yeniden değerleme oranı olarak (B) fıkrasında belirtilen oranın dikkate alınacağı hüküm altına alınmıştır.

Bu fıkra kapsamında, yıllık olarak belirlenen yeniden değerleme oranı; ilgili yılın Ekim ayından geriye doğru 12 aylık dönemin endekslerinin aritmetik ortalamasının, bir önceki yılın Ekim ayından geriye doğru 12 aylık dönem endekslerinin aritmetik ortalamasına bölünerek bulunmaktadır. Belirlenen yeniden değerleme katsayısı maksimum 4 basamağa kadar hesaplanmakta ve kullanılmaktadır.

Buna göre; pi sayısı, sürekli yeniden değerlemede kullanılsaydı 3,1416 olarak (bir başka ifadeyle %314,16) kullanılacaktı.

Enflasyon Düzeltmesi

Enflasyon düzeltme işlemi ile ilgili olarak ana esasların belirlendiği hükümlere Vergi Usul Kanununun Mükerrer 298/A maddesinde yer verilmiştir. Enflasyon düzeltme işleminde düzeltme katsayısı ve taşıma katsayısı kullanılmaktadır.

Düzeltme katsayısı
VUK Mükerrer Madde 298/A.2.d hükmünde düzeltme katsayısı; "malî tabloların ait olduğu aya ilişkin fiyat endeksinin, düzeltmeye esas alınan tarihi içeren aya ait fiyat endeksine bölünmesiyle elde edilen katsayı" olarak belirlenmiştir. Kolaylık olması açısından, düzeltme katsayısının hesaplanmasında, ay sonu fiyat endeksleri kullanılacaktır.

Taşıma katsayısı
Birikmiş birikmiş amortisman, ait oldukları kıymetin bilanço tarihindeki değerinde düzeltme sonrasında ortaya çıkan artış oranı dikkate alınarak düzeltilir. Bu dönem amortismanı, kıymetin düzeltilen yeni değeri üzerinden amortisman ayırma kurallarına göre hesaplanır.

Enflasyon düzeltmesinde katsayılar 5 basamağa kadar kullanılmaktadır.

Buna göre; pi sayısı, enflasyon düzeltmesinde kullanılsaydı 3,14159 olarak kullanılacaktı.

Gecikme Zammı-Faizi

Bu başlığa pişmanlık zammı ve izah zammını da eklememiz gerekir.

Gecikme zammı
6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunu'nun 51'inci maddesiyle düzenlenmiştir. Amme alacağının ödeme müddeti içinde ödenmeyen kısmına vadenin bitim tarihinden itibaren her ay için ayrı ayrı belirlenen oranda gecikme zammı tatbik olunmakta, ay kesirlerine isabet eden gecikme zammı günlük olarak hesap edilmektedir.

Gecikme faizi
Vergi Usul Kanunu’nun 112'nci maddesine göre hesaplanmaktadır. Gecikme zammı gibi hesaplanır. Gecikme zammından şu noktalarda ayrılır:
1- Gecikme faizi sadece ikmalen, re’sen veya idarece yapılan tarhiyatlara uygulanır.
2- Gecikme faizinde ay kesirleri dikkate alınmaz.

İzah zammı
Vergi Usul Kanununun mülga 370 inci maddesi, “İzaha davet” başlığı altında yeniden düzenlenerek vergi sistemimizde yeni bir müessese ihdas edilmiştir.

İzaha davet müessesesi için çıkarılan 482 Seri No.lu VUK Genel Tebliğinde "ödeme süresi geçmiş bulunan vergilerin, ödemenin geciktiği her ay ve kesri için 6183 sayılı Kanunun 51 inci maddesinde belirtilen nispette uygulanacak gecikme zammı oranında bir zamla (izah zammı) aynı sürede ödenmesi" şartı öne sürülmektedir.

İzah zammının hesaplanmasında, gecikme zammı hesaplamasından farklı olarak "ödemenin geciktiği her ay ve kesri için, 6183 sayılı Kanunun 51 inci maddesinde belirtilen nispette uygulanacak gecikme zammı oranındaki izah zammıyla ödenmesi" kanun hükmü nedeniyle ay kesirleri için de tam ay sayılarak izah zammı hesaplanacaktır.

Pişmanlık zammı
Vergi Usul Kanunun 371/5 maddesine göre; pişmanlık hükümlerinden yararlanabilmek için "Mükellefçe haber verilen ve ödeme süresi geçmiş bulunan vergilerin, ödemenin geciktiği her ay ve kesri için, 6183 sayılı Kanunun 51 inci maddesinde belirtilen nispette uygulanacak gecikme zammı oranında bir zamla birlikte haber verme tarihinden başlayarak onbeş gün içinde ödenmesi" şartı öngörülmüştür.

Pişmanlık zammının hesaplanmasına ilişkin açıklamalara 169 Sıra No'lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde yer verilmiştir. Gerek Madde hükmü gerekse bu konudaki açıklamaların yer aldığı Genel Tebliğden de anlaşılacağı üzere pişmanlık zammı, yalnızca oran olarak gecikme zammına bağlanmıştır.

Bu itibarla, pişmanlık zammının günlük hesaplanmasına imkan bulunmamakta, ay kesirleri tam ay sayılmaktadır.

Gecikme zammı, gecikme faizi, izah zammı ve pişmanlık zammı hesaplamasında kullanılan faiz oranında küsuratlar varsa 6 basamağa kadar ilerletilmekte, sonrasında hâlâ küsurat varsa 6. basamak yukarı yuvarlatılmaktadır.

Buna göre; pi sayısı gecikme zammı-gecikme faizi, pişmanlık zammı, izah zammı hesaplarında kullanılsaydı 3,141593 olarak kullanılacaktı.